Махкара дуккха а нах лечкъийна аьлла, дIахьедина нохчийн жигархоша, "Ахматан" цхьахйолчу батальонан командир кхелхина, вице-премьеран дарж дитина Кадыровн йоIа, ткъа Нохчийчоьнан Iедалхоша кхайкхамбина Дагестане, Iовхойн кIошт йухаметтахIоттайе аьлла. Цунах а, и доцчух а дуьйцур ду шуна Маршо Радион хIора кIиранах арахоьцучу 104-чу подкастехь.
Шайна атта доллучохь ладогIа подкасте:
Нохчийчохь нах лечкъийна
Нохчийн NIYSO боламера оппозицин жигархоша дIакхайкхийна, махкара 60 гергга стаг лачкъийна вигина аьлла. Церан хаамашца, Серноводскера бахархой бу уьш, меттигерчу полицин декъехь латтош а бу, дийцарехь царех нийса ах – кегий зудабераш ду.
Бакъду, кхечу цхьана а йозуш йоцчу хьасташа хIара информаци тӀечӀагӀъйеш йац, меттигерчу Ӏедалша а комментари ца йо жигархойн посташна. Маршо Радион журналисташа дехар дира регионерчу шайн хьасташка, и бакъ дуй зен лууш, амма цкъачунна жоп хилла дац цаьргара.
Иштта NIYSO боламо дӀахьедина, и нах мича бахьанашца лечкъийна бигина, шайна хууш дац, амма тера ду, бохура, ватсапера цхьана тобанца уьш боьзна хила. Кху тӀаьххьарчу беттанашкахь уггаре а дукха адамаш лечкъор ду хIара аьлла NIYSO-н жигархоша.
Дагадоуйту, стохка гурахь Нохчийчохь "зачисткаш" йолийра Росгвардин коврана тIелатар динчул тIаьхьа. ХIетахь шиъ эскархо вен ка йелира.
Бакъонашларйархойн хаамашца, Грозненскан кIоштахь "бIе стаг" лаьцнера. Полицин декъехь цаьрга аьлла хиллера: Украине тIамтIе доьлху шу, йа шаьш шайггара цхьа бехкзуламан гIуллакхаш дуьхьал а даьхна набахте чу духку шу. Иштта нах лийцира стохка бIаьста а, хIетахь "Мемориало" а цхьаьна тIечIагIира ницкъахоша масех иттанашкахь нах дIабигина хилар. Кхин цкъа а дийца даьккхира Нохчийчохь дуккха а нах лечкъийна бигина аьлла, хIетахь уьш дIабигар дуьйзира "Дустум" тIейаздинчу машенах цIе тасарца. Мехкан урхалхочун Кадыров Рамзанан кIанта Кадыров Адама лелош йу "Дустум" цIе никнейм санна.
"Ахматан" командиран кхалхар
"Ахмат" спецназан батальонан хилла командир Батукаев Зеламха кхелхина. Ши бахьана ду цуьнан валарх лаьцна дуьйцуш – хье чу цIий иккхина хилла боху цхьаболчара, вукхара чIагIдо, хIан-хIан, наркотикаш бале йевлла хилла цунна бохуш.
Батукаев велла, "тIеман Iалашо" кхочушйан гIерташ, наб йан йиш йоцуш кхо дей-буьйсий даьккхинчул тIаьхьа, дIахьедира "Ахмат" спецназан буьйранчас Алаудинов Аптис.
Нохчийн NIYSO боламо кхин бахьана ду боху цуьнан кхалхаран – наркотикаш совйалар, жигароша дийцарехь, хьажа-хIотта Нохчийчу цIа вахана вара иза лечу хенахь. Шайна и хаам стенгара кхаьчна, дуьйцуш дац оппозицин боламан векалша.
Оцу хаамах лаьцна иштта дийцира тхан подкастана нохчийн политолого, «Кавказан къаьмнийн Ассамблейн» президенто Кутаев Руслана: "Олуш ма ду, цигахь, оцу "Ахматехь" цхьацца тайпа молханашка бирзина дуккха а нах бу бохуш. Цара лелош йу боху и молханаш, шайна хетарехь, кхерамзалла чIагIйеш. Ткъа цуьнан валарх дерг аьлча, оцу хьокъехь сан ала хIуммаъ а дац.
Батальонан командиран куьйгалле хIоттон иза хьакъ хиллехь, олийла ду сан, вайна хууш ма дуй, оцу даржашка хIун нах бу хIиттош берш, дуккха а зуламаш дан, дуккха а нах белхон ларийна хир ву иза. ХIунда аьлча, оцу тайпа "майралла", къовларш йукъахь боху ас, цо гайтина ца хиллехь, иза хьалхатоттур а вацара. Силааа волчу Ароновича [Алаудинов Апти] цунах лаьцна дош олуш делахь, хьала а, охьа а дуккха а зуламаш дина хила деза цо, ша оцу буьйралле хIоттавайта а, шех лаьцна оццул дешнаш алийта а»
Стохка Батукаев Зеламхас кхерамаш тийсира NIYSO боламан жигархочунна, цо Iедална луьйш къамелаш дарна, ша цуьнгара ков-керт схьадоккхур ду бохуш. И кхерамаш тийсар доцург, гIуллакх кхин гена ца делира хIетахь, йа полицино цуьнан къамелан терго а ца йира.
Цхьана хенахь кхел йина ву Батукаев: шен накъосташца цхьаьна Кубанехь таксхо вийра цо. Цуьнан дакъа дIакхоьсинера цхьанхьа, ткъа машен Нохчийчу дIа а йигина, йоьхкира цара.
Стаг верна а, талораш лелорна а набахтехь даккха 19 шо хан тоьхнера Батукаевна - 2035-чу шарахь бен хан текхна волуш а вацара иза. NIYSO боламо чIагIдарца, набахтера араваьккхира Батукаев, ЧВК «Вагнеран» йолахойх дIакхета цуьнан лаам хиларна, тIаьхьо «Ахмате» дехьавелира иза.
Украинана дуьхьал тIом барна Доьналлин орден йелира Батукаевна, ишта совгIат дира цунна Кадыров Ахьмадан мидалца а.
Нохчий махках баьхна де
Нохчий а, гIалгIай а Сталина махках баьхна рогIера шо кхочуш Нохчийчуьра премьер-министро Даудов Мохьмада кхайкхамбира Дагестанан Iедалхошка Iовхойн кIошт йуха меттахIоттайе аьлла.
Дуьйцург ду лакцашна а, суьйлишна а, нохашна-Iовхошна а йукъара къовсаме даьлла доза. Депортаци лайна бу тIаьххьарнаш а, ткъа йухабирзича, шайн латтанаш царна дIа ца делира.
Кадыровн улорчу накъоста иштта дIахьедира, Нохчийчоьно хенан йохалла Iовхошца лелийна харцо нийсонца меттахIоттор йу шаьш аьлла.
ХIара масех шо а ду оцу кхайкхамашца Нохчийчоьнан Iедалхоша къамелаш ден, оцу йукъанна Дагестанехь кеп-кепара тIеоьцу дIахьедарш. КIошт меттахIоттийначул тIаьхьа Нохчийчоьнан Iедалхойн куьйгакIел и йахарна кхоьру уьш.
Оцу хаамах лаьцна дийцира "Кавказан хроника" подкастан авторо, историк волчу Вачагаев Майрбека: "Хаттаран йист йаьккхина йац Нохчийчуьра политико бохуш делахь, цхьана хIумане сатуьйсу, йа Дагестанан цхьахдолу латта дIадеза бохург дац иза. Ма-дарра аьлча, Дагестанан Iедалхошна муьшка йар ду иза, цхьана агIор уьш карзахбаха, цунах лаьцна духа а даьржина дийцийта. Оцу динчу дIахьедарна йуккъехула, шеко йац, цхьана агIор жоп хир ду, йа Iедалхошкара, йа Дагестанан куьйгалхочо цхьаъ эр ду, цхьана агIор вист йа хилча ма ца волий иза а. ТIаккха цунах лаьцна йуха а дийцарш дийр ду, цунна гонах дуккха а хабарш хир ду".
1944-чу шарахь Iовхойн кIоштара араваьккхира 16 эзар сов нохчий-Iовхой, ткъа верриг а депортаци йинарг ву йуккъерчу барамехь схьаэцча, цхьа миллион ах миллин гергга нохчий а, гIалгIай а.
ХIетахь Iовхойн кIоштан цIе хийцира Новолакан кIошт аьлла, ткъа цуьнан ах латтанаш Дагестанера Казбековн кIоштах дIатуьйхира. Цигахь йу нохчийн-Iовхойн шира йарташ - Ленинаул а, Калининаул а.
Оцу дозанаш тIе бертаза баха ховшийра кхин къаьмнаш – лакцаш а, суьлий а. Махках баьхна хиллачу Iовхошна йуха баьхкича бакъо ца йелира шайн дай баьхначу меттигашкахь дIатарбала, кIошт а йитира кхин метта а ца хIоттош, 90-чу шерашкара схьа дуьйна Iедалхоша меттахIоттор йу шаьш баьхнашшехь.
Iовхоша тӀедожийра, нах дӀатарбаран программа йерззалц, цу кӀоштара латтанашца лелон гIуллакхаш совцаде аьлла. Iедалхой бехкебора, къайлаха латтанийн дакъош дIасадекъа гIерташ бу бохуш.
Iовхойн кӀошт бахьана долуш масийттаза девнаш лилхира. 2017-чу шарахь кадыровхой баьхкира Ленинауле, нохчашна а, суьйлишна а йукъахь даьлла дов нисдан. 2022-чу шарахь Нохчийчуьра дIа Дагестане кхаччалц говрашкахь бахара Кавказан тӀамехь буьйранча хиллачу Бенойн БойсгIаран коша тӀе хIитта. И акци дIайахьа бакъо йела ца хилар бахьана долуш, «митинган» артиклца гӀуллакх долийра. Нохчийчохь Ӏедалхоша цу гӀаш дехьадовларх могӀарера говраш йола йалийтар ду элира, бакъ ца дира латтанаш тIехула Дагестане дов хьедар ду бохург.
Тхан редакцига дийцира Дагестанерчу йукъараллин декъашхоша, Iовхойн кӀошт карарчу хенахь цуьнан долчу дозанашца йухаметтахIоттон хала ду аьлла. Цара дийцарехь, регион меттахӀотторо республикан куьйгаллина политикан кхерам а цхьаьна бохьу. Дагестанехь цхьана къаьмнех лаьтта нохчийн регион кхоллайалар а, Нохчийчоьнан куьйгалхочо Кадыров Рамзана республикана тӀеӀаткъам бар чӀагӀдар а хир ду цунах аьлла.
Вице-премьеран дарж охьадиллина Кадыровн йоIа
Нохчийчоьнан куьйгалхочун 26 шо долчу йоIа Кадырова Iайшата дIахьедина, республикера вице-премьеран даржера ша дIайолу аьлла. Цо бахарехь, и болх товш бу "ницкъе волчу борша стагехь".
Кадыровас шен дӀахьедар зорбане даьккхина Оьрсийчохь йихкинчу инстаграмехь. Цу тӀера хаамца, мехкан куьйгалхочун йоӀ хӀинца йеккъа цхьа бизнес лелон дагахь йу, модин Firdaws цӀийнан куьйгалла а деш. Кадыров Рамзана цкъачунна комментарий йина йац шен йоьӀан сацамах лаьцна. ТӀаьххьара цо иза хьахийра шен телеграм-каналехь дечкен-беттан йуьххьехь. Кадырова Ӏайшатан хIусамда Мацуев Висхан вуьсу Ӏедалан балхахь – 2023-чу шарахь дуьйна Нохчийчоьнан вице-премьеран а, юьртабахаман министран а даржашкахь ву иза.
Дагадоуьйту, 2020-чу шарахь Кадырова Iайшат Нохчийчоьнан культурин министран гIовс хIоттийра, ткъа 2021-чу шарахь культурин министр йира цунах. Оцу даржехь лаьттира иза 2023-чу шеран гуьйрене кхаччалц, цул тIаьхьа Нохчийчоьнан вице-премеран гIента хаийра иза.
Оцу йуцкъанна Iайшатан денана, Нохчийчоьнан куьйгалхочун нана Кадырова Аймани Австралино а, Керла Зеландино а шайн санкцийн тептаре йаьккхина. Бахьана хилла, Айманис формалехь куьйгалла ден Кадыров Ахьмадан цIарах фонд – Соьлжа-ГIалахь чIагIдарца, цо тIеман хьашташна миллиардашкахь ахча латтийна. И ахча стенгара даьлла а, хууш дац. Тхан редакцин хьасташа хаамаш бора, Нохчийчуьра бахархошка оцу фонде бертаза ахчанаш дохкуьйту бохуш.
Керла санкцеш дуьхьалйахарна жоп лучу Кадыров Рамзана дIахьедина, Австрали а, Керла Зеланди а стенгахь йу а ца хаьа шена.
Украинера тIом бахьана долуш Кадыровн доьзалера нах Американ а, Европерчу пачхьалкхийн а санкцийн тептаршкахь бу. 2023-чу шарахь Американ Цхьаьнатоьхначу Штатийн санкцийн тептаре шен нана йаьккхича, Кадыровс элира, цунна кхайкхийна санкцеш йухайахахь, ша цунна дуьхьал украинхойн йийсархой дIалур бу аьлла.
«Къайлах нах бухкуш» ву аьлла, шена бехкаш дехкинчул тIаьхьа Нохчийчоьнан куьйгалхочо ша аьлларг «троллинг» йара элира.
Кадыровна а, цуьнан нанна а, хIусамнанна а, берашна а дихкина ду цхьа могIа пачхьалкхашка баха. Оцу йуккъанна, цуьнан гергарчу нехан Дубайхь шайн долахь беза бахамаш бу.
Шайна атта доллучохь ладогIа подкасте:
