Москахь кхело лаьцна нохчийн орамаш долу долларийн миллионеран Бажаев Мусан кӀант Бажаев Тимур. И жима стаг бехкево Ӏедалан белхахочунна дуьхьал тасаваларна, йа могашаллина кхераме ницкъ барна – итт шаре кхаччалц набахтехь йаккха хан билгалйоккху оцу артикло. Бахьана дара полисхошца хилла тасадалар. Кавказ.Реалии сайто дуьйцу оцу гӀуллакхах а, Бажаев Тимуран доьзалх а, таро йолу Нохчийчуьра кхинболу бахархой республикал арахьа лецарх а хууш долчух.
Бажаев лацарх хиира товбеца-беттан 27-чу сарахь. Талламан комитетан Москварчу урхалло зорбане даьккхина "Лужники" стадионна гергахь терго латточу камерашкара исс секундехь дӀаяздинарг. Видео тӀехь жимчу стага коьртах хIума туху полисхочунна, цул тӀаьхьа кхо полисхо иза сецон гӀерта. Конфликт муха йолаелла а, дуьххьара куьг айдинарг мила ву а, хууш дац оцу видо тIехь долчуьнца.
Дукха хан йалале Пачхьалкхан Думан депутато Хинштейн Александра комментарий йира цу хьолана. Цо дӀахьедира, чоьхьарчу гӀуллакхийн министраллан куьйгалло шен "Ӏуналле" эцна нохчийн бизнесхочун кӀант йукъахь волуш иккхина дов, цуьнан талламна Iаткъам бан хьийзаш цхьа нах хиларна аьлла. Бажаевс тоьхна полисхо могӀарера белхахо вац, иза Москварчу Коьртачу административан кӀоштан чоьхьарчу гӀуллакхийн урхаллан йукъараллехь къепе латторан декъан куьйгалхо Махонин Александр вара, билгалдаьккхира цо. ТIаьххьарниг вевзаш ву ишта системехь йоцчу оппозицин дуьхьалонан акцеш дIайохош дакъалаьцна хиларца.
"ХӀара ву [шахьаран] Коьртачу кӀоштахь йерриг а йукъараллера кхерамзаллех жоп луш верг", - аьлла депутато. – Со кхунах цуьрриг а воккхавуьйш вац, хIунда аьлча, суна уллора вевзаш ву Бажаев Муса. Делахь а, цуьнан да мел чIогIа лоруш стаг велахь а, цу гӀуллакхо бакъо ца ло цуьнан кӀантана Москва йуккъехь полицин полковникан бетах хIума йетта".
Уггар а хьалха хиллачух кIорггера дийцинаргг Хинштейн вара. Цо бахарехь, конфликт иккхина Бажаев белхахой дIасалелачу кевнехула Лужникин дозана тIе вала гIертачу заманчохь. Стадионехь бӀеннаш эзарнашкахь нах гуллуш барам кечбеш барра – иллиалархо Агутин Леонид вара цигахь товбеца-беттан 27-чу дийнахь концерт луш. Цундела кхерамзаллин раж чIагIйинера. Кевнел дехьа хиллачу полковника Махонина аьллера боху жимчу стаге хьайх таллам бойтуш, нах леллачухула дехьавала. Цунна жоп луш, кевна тӀехула дехьа а ваьлла, полисхочун юьхь тӀе хIума тоьхна цо.
Ас муха чекхвала веза хаьттинера аьлла, суна дуьхьал ницкъ бан мегар дуй?
Ишта хьал дийцира коьртачу шахьаран чоьхьарчу гӀуллакхийн министраллан коьртачу урхаллин пресс-гӀуллакххоша, цхьацца деталаш къастош: лаьцначу вахархочо эвхьаза къамел дина полисхочух лаьцна, цуьнан юьхь тӀе а, дегӀах а масийттаза тоха а тухуш.
ТӀаьхьо, хетарехь ницкъахошца йоьзна йолчу "ВЧК-ОГПУ" телеграм-канало зорбане йаьккхира шен, Бажаевн верси а. Ша лаьцначул тӀаьхьа хеттарш дечу хенахь дийцинера цо. Агутинан концерте воьдуш ца хиллера иза, хийистера "Ласточка" ресторан-яхте кхача дагахь вара. Цундела дуьхьал хиллера иза полисхойн талламах чекхвала.
Товбеца-беттан 29-чу дийнахь дIасавалар доьхкуш дӀайаьхьначу кхелан кхеташонехь нохчийн бизнесхочун кӀанта дIахьедира ницкъ бинарг ша ву, чоьхьарчу гӀуллакхийн министраллин белхахо вац аьлла: "Хьал дуьйцу, деъа а бахьана а доцуш, со полисхочунна тIелетча санна. Со Ӏовдал ма вац, со лартIахь адам ду. Ма-дарра аьлча, Махонин ву суна тӀелеттарг. Цуьнан карара вала гIертара со. Махонинан боху, ас шена дуьхьало йира. Со шокехь вара. Ас йукъараллин къепе ца йохийна, со кхетамчохь вара, цхьанхьа а дехьа-сехьа а ца ваьлла, цхьаннах летта а вац, боьха мотт ца лебина. Дехьа муха вер вара ас хьаттинера аьлла, мегар дуй суна дуьхьал ницкъ баккха а, сан сий дойъу къамел дан а?"
Бажаев Муса шек вара, шен кӀанта "цхьацца харц асоциалан хIуманаш" дан мегаш хиларх, амма оццу хенахь билгалдаьккхира, "нагахь иза бехке велахь, иза цхьана хIумана декъах а велахь, цо жоп лур ду" аьлла.
Кадыровна генна
БажаевгӀеран доьзалан дай баьхна нохчийн ТIехьа-МартантӀехь. Журналисташа-талламхоша дийцарехь, цуьнан доьзалан чу-ара ца бакхалун бахам бу Подмосковьера Рублевкехь миллиардаш соьмашкахь мах болуш, ткъа доьзалан бизнесан интересаш Сибрех а, Генарчу Малхбалехь а, Оьрсийчоьнал арахьа а йаьржина йу.
БажаевгӀарна хьал-бахаме боьду некъ болабелира дозанал арахьа. 1992-чу шарахь Бажаев Зия президент хӀоьттира Швейцарехь регистраци йинчу мехкадаьттан йохка-эцаран Lia Oil компанин. Оццу шарахь цу компанин Москварчу векалтехь болх бан волавелира цуьнан ваша Муса (полисхошца тасавеллачун да). 1998-чу шарахь кхоьллира Бажаев Зияс коьрта доьзалан бизнес – дуккха а профилаш йолу "Группа Альянс" холдинг.
Ши шо даьлча бизнесхо велира шен долахь хиллачу Як-40 кеманахь воьдуш, иза а доьхна, Москвара Киеве дӀаваханчул тӀаьхьа дукха хан йалале. И бохам хиларан бахьана ду бохура пилотийн гIалат. Цул тӀаьхьа бизнес кхио волавелира Бажаев Муса. SPARK сервисо бинчу хаамца, 2014-чу шарахь "Альянсан" тобанан 30% акцеш цуьнан долахь йара, изза дакъа цуьнан вешин кӀентан Денисан хилла, веллачу Бажаев Зиян кӀентан. Бизнесхочун кхин цхьана вешин Мавлитан дакъа дара 25%. РогIерчу шарахь Бажаев Дени акционерийн тептарехь кхин дIа вацара, компанин чоьташ карлайаьхна йац 2015-чу шарахь дуьйна.
Коьрта бахам, хетарехь, доьзална кхаьчна 2014-чу шарахь БажаевгӀеран мехкадаьтта цӀандеш а, мехкадаьттан сурсаташ дохкарехь а коьрта компани йолу Alliance Oil Company йоьхкинчул тӀаьхьа. Тайп-тайпанчу хьесапашца, цуьнан мах хила тарло 1,9 миллиард долларера 2,5 миллиард долларе кхаччалц.
И фирма, Путин Владимиран герггарчу совдегарна, "Роснефть" компанин коьртачу функционерах цхьаъ волчу Худайнатов Эдуарде кхечира. Alliance Oil Company-н Украинехь йаккхий активаш йара. 2024-гӀа шо долалуш, махкахь коррупцина дуьхьало йечу Лакхарчу кхелан сацамца царна национализаци йира.
Forbes-о 2021-чу шарахь Бажаев Муса а, Дени а вазвира Оьрсийчохь уггаре а хьал долчу 200 бизнесхочун тептаре – 156-чу а, 155-чу а меттигашкахь. ХӀора стеган бахам бара 750 миллион доллар. Цу тептарехь вуьйцуш вацара Бажаев Мавлит.
Бажаев санна болчу наха шайна бен реклама ца йо
2000-2010-чу шерашкахь, Оьрсийчохь и болх бан аьтто болчу хенахь, Альянсан тобано жигара болх бора арахьарчу компанешца, ур-атталла медиа-активаш а цхьана йара церан, шайлахь "Новье известия" газет а долуш. Компанин сайта тӀехь йолчу "Партнераш" аьллачу декъехь хӀинца а билгалйаьхна йу, масала, 2022-чу шарахь Оьрсийчохь йихкина йолу Москван Карнеги центр а, британхойн мехкадаьттан а, газан а BP компани а, Италерчу инженерийн холдинган Leonardo дакъош а. Царна герга йу индустрин а, йохка-эцаран а министралла а, "Ростек" а, "Оборонпром" а.
2006 шарахь "Альянсан" тоба хилира "Сухой Суперджет 100" проектан консультант, уьш дара Оьрсийчоьнан Федерацехь дина дуьххьарлера некъахойн кеманаш. Бажаевн холдинг, цуьнан сайта тӀехь йаздина ма-хиллара, "Италера партнер чувалош инициатор" йара. Иштта цу тӀехь яздина ду, "Альянсан" инициативаца дара Оьрсийчуьра SSJ-100 кеманаш арахецар Цхьанатоьхначу Iарбойн Эмираташка дӀакхачор: "Тхо тешна ду, тхайн къинхьегам бахьана долуш, хӀинца Оьрсийчохь кечйина йолу Эмиратийн Superjets кеманаш кестта хӀаваэхь хир ду аьлла, ткъа ша кема хир ду Ӏарбойн бахархойн кеманийн индустрин "хьалхара билгало", коьртачу декъана вайн махкахь а санна".
Украинаца тӀом болорна Оьрсийчоьнан Федерацина дуьхьал дуьненаюкъара санкцеш йаьхначул тIаьхьа йаккхий халонаш ловш йу SSJ-100, шайна юкъахь арахьарчу компонентех йозуш хилар а долуш.
2017-чу шарахь, вуьшта аьлча, ГӀирма дӀалаьцначул тӀаьхьа а, Донбассехь тӀом болабеллачу 4-чу шарахь а "Альянс" тоба, Forbes-о яздина ма-хиллара, Чехехь а, Словакехь а коьрта девелопер хилла дӀахӀоьттира. Холдинган долахошца йоьзна йолчу проекташна юкъахь журналисташа хьахийра Прагерчу аэропортана гергахь бизнес-парк йар а, логистикан центр а, элитан бахархойн комплекс йар а. Оццу материалехь билгалдаьккхира БажаевгӀар Нидерландашкахь а, Люксембургехь а, Италин Сардинехь а бизнесца боьзна хилар.
Кхин цхьа йоккха бизнес йу БажаевгӀеран доьзалан - Оьрсийчохь а, ГIиргIазойчохь а деза, бес-бесара металл даккхар. 2020-чу шарахь хаамийн гӀирсаша йаздира "Альянс" тобано Ӏуналла деш йолу Оьрсийчоьнан "Амур Золото" компани Швецерчу Kopy Goldfields компаница цхьаьнатохарх лаьцна. И барт бахьана долуш совдегаран доьзална 88% кхочура цхьаьнатоьхначу структурехь.
"Оьрсийн платина" компани а йу Бажаев Мусаца йоьзна (цо шен персональни проект аьлла цунах, делахь а, Forbes-о бахарехь, Бажаев Муса а, Дени а цхьатерра партнераш бу оцу бизнесехь – хӀораннан а йу 40%). 2023-чу шарахь бизнесхочо латкъам бира, тӀом бахьнехь кхайкхийначу санкцеша а Ӏаткъам бина "Оьрсийн платина" компанина а аьлла.
Сибрехахь маьIданаш доху меттигаш кхиор а ду БажаевгӀеран бизнес Оьрсийчоьнан Ӏедалшца йоьзна йолу кхин а цхьа тай. Украинехь шуьйрачу барамехь тӀом болабале, 2022-чу шеран чиллан-беттан 2-чу дийнахь, хиира Оьрсийчоьнан Ӏедало Ӏуналла дечу пачхьалкхан корпорацино ВЭБ.РФ а, ВТБ банкаша 180 миллиард кредит йелла хилар маьӀданийн меттиг йан.
И ахча кхечира "Оьрсийн платина" компанин "Черногорин лаьмнашкахь маьIда даккхаран компанина". Цуьнан коьрта директор ву Бажаев Ахьмад Хасанович (Кавказ.Реалиин редакцин хаамашца, Бажаев Зиян а, Мусан а, Мавлитан а девешин кӀант хила тарло иза). Оцу компанин директоран хьехамча санна болх беш ву Бажаев Тимур – оццу жимачу стеган Москвахь товбеца-беттан 27-чу дийнахь полисхошца летарш хилла. Дийцарехь, "Ласточка" ресторан-яхти тӀе кхача аьтто ца хилар бахьана долуш.
Бажаев Мусан кӀентан болх бечу меттигах лаьцна хаамбира ТАСС агенталло, гӀуллакхан материалашна тӀе а тевжаш. Царна йукъахь, пачхьалкхан агенталло чӀагӀдарехь, бехктакхаман гӀуллакхехь бехкевийриг Ниццехь вина хиларх лаьцна информаци йу. Амма иза вина де къастийна дац. Цунна дIасавалар доьхкуш сацам барх хIоттийначу информаци тIехь хила безаш бу коьрта биографин хаамаш а, амма кхелан сайтехь бац уьш.
Интернетехь дӀасайаржийначу пачхьалкхан реестрийн базашкахь Бажаев гучуволу 550 сов некъан полицин хаамехь, машен сиха лелорна а, Москвара урамашкахь билгалонаш йохорна а: дуьххьарлера хаамбина 2021-чу шеран гезгамашин-баттахь, тӀаьххьарниг товбеца-беттан 11-чу дийнахь бина бу. Полицица дов далале ши кӀира хьалха. Ниццехь винчу 21 шо долчу Бажаев Тимура 2009-чу шарахь бен дехар дина дац Оьрсийчоьнан вахархочун паспортана. Арахьарчу бахархойх чоьхьарчу гӀуллакхийн министраллан базехь йиссина цунах лаьцна информаци.
Хаамийн гӀирсаша дийцарехь, Бажаев Тимур вехаш вара Подмосковьера элитан Архангельское олучу йуьртахь, хетарехь, шен ден хӀусамехь. Черногорин маьӀданийн компанехь коьрта директоран хьехамча хилла ца Ӏаш, цуьнан долахь йу масех компанин акцеш – амма йац уьш Нохчийчохь а.
Путинна улло
БажаевгӀеран шайн дай баьхначу махкана хийрабовлар хаалуш ду КадыровгӀар Нохчийчоьнан коьртехь хиллачу кху 24 шарахь. Дукха хан йоццуш "Проекто" бинчу талламо чӀагӀдора, 1999-чу шарахь Оьрсийчоьнан Ӏедалша БажаевгӀеран доьзал Соьлжа-ГӀалахь хила мегаш болу векалш санна лорура, амма уьш реза ца хиллера бохуш.
2006-чу шарахь "Новая газето" йаздира Кадыров Рамзана Бажаев Мусага 10 миллион долларш дехарх, тӀом бирзинчул тIаьхьа республика йухаметтахӀотторхьама аьлла. Журналистан Латынина Юлиян хьесапашца, Нохчийчоьнан куьйгалхочо шен Ӏуналлехь йолчу ден цӀарахчу фонде трансфераш оьцура, нохчийн юкъараллина тӀехь Ӏуналла дархьама. Амма хӀетахь а реза ца хилира Бажаев. Кадыровна дуьхьал а волуш, президентца Путинца цхьанакхийтира иза, цо элира: "Ас 50 миллион долларшкахь ахча хьежадо Нохчийчоьнна" аьлла.
И лелар ца тайнера Нохчийчоьнан куьйгалхочунна. Цо дӀахьедира, Бажаев Мусас ТIехьа-Мартанахь дарбан цӀа а, школа а йан а, цхьа могӀа социалан маьӀна долу объекташ меттахӀиттон а лур ду аьлла 50 миллион долларш схьа ца кхаьчна аьлла. "Бажаев санна болчу наха шайна бен реклама ца йо. Ткъа, халахеташ делахь а, дукха бу и тайпа [нохчийн] бизнесхой", - латкъам бира Кадыровс хӀетахь.
Ша бизнесхочо тӀечӀагӀдира 2011-чу шарахь, ша Путинца цхьанакхетта хилар а, Нохчийчоьнна ахчанца гӀо дарх лаьцна цуьнца дийцаре дина хилар а. Цо бахарехь, 2002-чу шарахь дара иза, дийцарш а кхечу кепара дара. Верриг а цу юкъахь дакъалоцуш вара Оьрсийчоьнан президенто шен лаамца гулвина республикица боьзна 20 бизнесхо.
"Ас цул тӀаьхьа Путине элира, сан компанино Нохчийчохь бизнес лелош йац, амма ас сайн декхар лору социалан проекташкахь дакъалацар. Уггаре а хьалха, берашца бечу балхаца: цомгашчу берашна гIо деш, церан кхоллараллина накъосталла деш Бажаев Зиян фондехула леладо ас. Даима луш гранташ йу. Кху шеран юьххьехь Соьлжа-ГӀалахь республикан дарбан цӀа хьаладина, цхьана хенахь цунна лерина оха цхьа миллиард сом ахча хьажийра. Карарчу хенахь цIе ца йоккху лазарш токхучу нахана гIо дан программа а йу оха кечйеш", - чIагIдора Бажаев Мусас.
2015-чу шарахь ГӀирмана аннекси йарна а, Украинин малхбалехь сепаратисташна гӀортор латторна а Оьрсийчоьнна дуьхьал санкцеш болх бан йуьйлайеллачу хенахь, совдегарна карлайаьккхира дукха хенахь дуьйна Кадыровца лаьттина конфликт. Иза хилира лакхахь хьахийна йолу Черногорин маьIда доккху меттиг кхион кредит эца "Оьрсийн платина" компанина лерина пачхьалкхан гарантеш йала мегаш йолчу контекстехь. Дискусси хилла БажаевгӀара шайн бахаман цхьа дакъа дозанал арахьа кхехьарх лаьцна информаци йаьржинчу йуккъехула.
Бажаевн компанешна пайдане бакъонаш ло мехала металлийн меттигаш кхион, бизнесхочо кхочушдо Путинан тIедахкарш
Компанин пресс-гӀуллакххоша бакъ ца йира пачхьалкхан гӀо дехарх лаьцна информаци, дӀахьедар дина, иза "къаьмнашна йукъара цабезам кхолла Ӏалашонца" ду аьлла – миллиардерийн доьзал билгалдаьккхира меттиг хьахор бахьана долуш. Оццу хаамехь чӀагӀдина: "Оьрсийн платина", "Альянс Группа" компанийн а, церан акционерийн а арахьарчу активийн долахь хиларан структура цIена йу, карарчу хенахь лелочу низамашца а догӀуш, Оьрсийчоьнан Федерацин низам латточу органашна дӀакхайкхийна йу".
Цул тӀаьхьа Бажаев Мусас чӀагӀйира Кремльца шен уьйраш. 2015-гӀа шо чекхдолуш Путина шен кабинет чохь тӀеийцира иза. ХIетахь совдегаро пачхьалкхан куьйгалхочуьнга дIахьедира, Вифлеемехь, Урдунан Малхбузе бердаца, "Оьрсийчоьнан хIусамаш" йина йевлла аьлла: "Аша Палестинан автономина омра делира, ткъа оха проект йина - цхьа дуккха а гӀуллакхийн комплекс, бизнес-центр, спортан центр, музыкан центр. Иза чекхъйаьлла, инвестицеш кхо миллиард гергга йу. Иза йина Оьрсийчоьнан Федерацин Президентан Администрацино".
ШолгӀачу аьхка нохчийн совдегар президентца цхьаьна Соче вахара, цигахь иштта бара олигархаш Потанин Владимир а, Абрамович Роман а, Вексельберг Виктор а, Тимченко Геннадий а, Рашников Виктор а, Пумпянский Дмитрий а – Оьрсийчоьнан долларийн миллиардерийн тептарера массо а. 2016-чу шеран гезгамашин- баттахь мехкан куьйгалхочо Бажаев Мусана IV даржан "Даймахкана хьалха дина гӀуллакхаш" орден йелира.
ХӀетахь дуьйна нохчийн совдегар Путин Владимирца лаххара а кхин а йалхозза цхьаьнакхийтира, ишта Универсиадана лерина "Оьрсийн платино" Красноярскехь йина шанан арена схьайоьллуш а, ТӀаьххьара церан Кремлехь хиллачу цхьаьнакхетаран суьрташ ду 2019-чу шеран лахьан-баттахь даьхна. 2023-чу шарахь президенто къамел деш Петарбухерчу дуьненаюкъарчу экономикан форумехь хилира Бажаев Муса. Цигахь бизнесхочо дуьххьара вовзийтира, ТАСС агенталло "Альянс" маьӀданийн компани кхоьллинарг ву аьлла билгалваьккхина шен кӀант Тимур.
Бажаев Мусан Оьрсийчоьнан пачхьалкхаца йолу уьйраш тидамза ца йисира Малхбузехь. 2022-чу шеран оханан-беттан юьххьехь иза Евробертан а, Британин а санкцешна лецира, Оьрсийчоьно Украинина шуьйрачу барамехь тӀелатар дар бахьана долуш. Дукха хан йалале Францехь Ривьера тӀехь йолу бизнесхочун вилла дIалецира. Меттигерчу хаамийн гӀирсаша йаздора, иза Версалан цӀийнан жимачу копих тера йу аьлла.
Кху шеран мангал-баттахь гучуделира, боккха тӀом болабеллачу шолгӀачу дийнахь, вуьшта аьлча, санкцеш тохале хьалха а, Бажаевс 180 миллион долларна 10 шо хьалха шен вешин кӀантаца цхьаьна эцна Сардинера "Форте-Вилледж" курорт цуьнан гергарчех цхьаьнга дIайелла (цӀе ца йовзийтина ). Стохка цу гӀайри тIера отелан бизнес дӀайелира Казахстанан бизнесхочуьнга Ибрагимов Шухрате. Цунна дуьхьал Бажаев Мусана буьззинчу барамехь Ӏуналла дира ГӀиргӀазойчуьрчу деши доккхучу меттигна тӀехь.
"Transparency International – Оьрсийчоь" организацин директоро, коррупцица къийсам латточу эксперто Шуманов Ильяс Бажаев Мусах цхьаъ ву олу Кремлан интересаш дозанал арахьа, къаьсттина Гергарчу Малхбалехь йовзуьйтург. Оцу регионехь бизнесхочун а, Нохчийчоьнан куьйгалхочун а интересаш вовшахкхета. Къамелдинчо мукӀарло до, совдегар цигахь лаьттачу Кадыровн активашца воьзна хила тарло, амма цунна цхьа а тоьшалла дац.
Оьрсийчоьнан ницкъаллин структурийн белхахошца дуккха а гергара уьйраш йу Бажаевн, кхин дӀа а дуьйцу Шумановс. Масала, Рублевкехь олигархан лулахо ву Оьрсийчоьнан ФСБ-н гӀоьналлин сервисан куьйгалхо инарла Шекин Михаил. Ткъа БажаевгӀеран доьзалан йеххачу хенахь бизнес-партнер ву кхин цхьа къайлахчу сервисан белхахо Басюк Константин, 2022-гӀа шо чекхдолуш Украинин цхьана декъанна дӀалаьцначу Херсонан кӀоштан цIарах Федерацин Кхеташонан декъашхо хилла волу.
"Бажаевн компанешна пайдане бакъонаш ло мехала дезачу маьIданийн меттигаш кхион, бизнесхочо кхочушдо Путинан тIедахкарш, кест-кеста цуьнца суьрташ доху. Пачхьалкхаца зӀе ю, иза Евроберто олигарх санна тӀеоьцу иза", - аьлла Шумановс.
Коррупцица къийсам латточу эксперто БажаевгӀеран доьзало экономикан пачхьалкхан секторна гергахь хиларна луш долу ахча бизнесна социалан декхарш олу, масалшна даладо Вифлеемехь "Оьрсийчоьнан цӀа" а, Красноярскехь спортан комплекс а йар.
Шен бизнесхочун хӀинца баккъалла а таро йац Европерчу бахамах пайдаэца, шайна юкъахь Францерчу курорташкахь а, амма цуьнан гергарчарна Евроберте ца кхачийта дозанаш тоьхна дац, билгалдоккху Шумановс.
Iаткъамбар а, таIзар ца дар а
Нохчийчоьнан Ӏаткъаме меттигера бахархой кест-кеста республикера арахьа лоьцуш хуьлу, амма Соьлжа-гӀалара меценаташ юкъагӀоьртинчул тӀаьхьа, цхьаболчеран аьтто хуьлу жоьпаллех ларбала, бехктакхаман гӀуллакхаш долийна хиллехь а.
Масала, 2021-чу шеран гурахь Петарбухехь лецира Къилбаседа-Малхбузен федералан кӀоштарчу нохчийн векалаллан куьйгалхо Хизриев Ислам. Дукха хан йалале иза хӀусамехь лаьцна витира, боккхачу барамехь наркотикаш лелорна бехке а вина. Бехктакхаман кодексан оцу артикло итт шаре кхаччалц набахтехь йаккха хан билгалйоккху. Амма Хизриевна хан ца туьйхира. 2022-чу шеран гезгамашин-баттахь цуьнан гӀуллакх прокуратуре йухадерзийра, ткъа шолгӀачу аьхка хаамийн гӀирсаша дийцира, Украинехь хиллачу тӀамехь чов хилла кадыровхо велла аьлла.
2024-чу шеран охан-бутт болалуш Москвахь ГИБДД-н белхахошна карийра Нохчийчуьрчу Федерацин Кхеташонан декъашхочун Геремеев Сулейманан вешин кӀант Геремеев Ӏисан машен чохь 7 тапча а, йиъ пулемет а, бӀеннаш патармаш а (политик Немцов Борис верца вузура иза). Багажник чохь герзан дийнна арсенал хиллехь а, сенаторан 27 шо долу гергара стаг дIахийцира. Цхьаболчу хьостанаша дийцарехь, тапчанаш а, пулеметаш а низамашца а догӀуш дӀайазйина хиллера, кхечеран версица, Ӏаткъамечу нохчаша полици телефон тоьхначул тIаьхьа маьршаваьккхинера Геремевв Iийса.
Цуьнан да, Кадыровца конфликт йелахь а, юхавоьрзур ву, боккха мах охьа а буьллуш
"ВЧК-ОГПУ" телеграм-канало хӀетахь яздина ма-хиллара, Пачхьалкхан Думан депутатера Геремеев Сулейманан гергарчу Делимханов Адаман цIарах нах тӀебаьхкира коьртачу шахьаран чоьхьарчу гӀуллакхийн министраллан куьйгалле. Цара хаам бира, машенлелорхо а, цо дӀасалелош долу герз а Нохчийчуьрчу ницкъаллин структурийн белхахойн ду аьлла. Ткъа иштта хьахайелира Украинера тӀеман тема а, цигахь лаьцначун да, Нохчийчоьнан куьйгалхочун гӀоьнча "Рейнждер" цIе лелон Геремеев Ваха - Делимхановн тешаме стаг а, ГеремеевгӀеран доьзалехь воккханиг а хаавеллера.
Кавказ.Реалиин редакцин хьостанаша дийцарехь, Пачхьалкхан Думин депутат Делимханов Адам ву Москвахь коьртаниг, цо йистйоккху Нохчийчуьрчу меттигерачу бахархошца доьзна девнаш. Джумаев Сайд-Мухьаммад 2021-чу шеран дечкен-баттахь коьртачу шахьарахь дIахьочу дуьхьалонан акцехь ОМОН-ца дов даьлла лаьцча, Делимханов вара цунна "низамца гӀо дийр ду" аьлларг. Депутатан дешнаш тӀера гуш дара, и гӀо даран бехкам Нохчийчоьнан куьйгалхочунна муьтӀахьалла гайтар хилар.
Бажаев Тимур лацаран хьокъехь аьлча, тамаш бу-кх цуьнан доьзална Соьлжа-ГӀалара гӀортор хир йу аьлча. Нохчийчуьрчу совдегаран кӀентан дов даларца хилла скандал цигахь тидамза йисинчух тера ду. Дукха хан йоццуш Wildberries компанина гонаха коммерцин девнехь Кадыров Оьрсийчоьнан бизнесхочуьнгахьа Бакалчук Владиславехьа хиллехь а.
Бажаев лацарца доьзна Нохчийчоьнан куьйгалхо вист ца хуьлуш Ӏар цуьнан да Кадыровца башха доттагӀалла лелош ца хиларца доьзна хила мега. Цу шиннан цхьаьна даьккхина цхьа а сурт дац интернетехь, БажаевгӀеран доьзал буьйцуш бац республикан куьйгалхочун телеграм-каналехь а ур-атталла.
Кадыровн Ӏедалх дӀакъаьстина хиларна совдегаран доьзале лерам бу нохчийн диаспоран цхьана декъанна, боху Кавказ.Реалии сайтан хьостано. Амма иза хьакхалуш дац нохчийн йозуш ца хиларан агӀончашкара аьлла, дӀахьедира редакцица динчу къамелехь Европехь лаьттачу "Цхьааллин ницкъ" цӀе йолчу Ичкерин боламан куьйгалхочо Сулейманов Джамбулата.
Цо билгалдоккху, Путинца боьзна нохчийн миллиардераш дозанал арахьа изоляцехь бехаш хилар а, наггахь бен шайн махкахошца цара зӀе латтош цахилар а.
"ФСБ-ца зӀе йолчу муьлххачу а бизнесхоша (ткъа иштта капитал йолчу наха лерринчу сервисашца цхьаьнаболх ца бойла дац) Кремлана интересе долу омра кхочушдийр ду. И бохург ду, церан гӀуллакхаш йозуш йоцчу Нохчийчоьнна дуьхьал хьажийна хир ду бохург. Тхан, со санначу нехан, цаьрца цхьа нейтралан хьежамаш а хила йиш йац, - чӀагӀдора къамелхочо.
Билгалдаккхар: 2021-чу шарахь Соьлжа-ГӀалахь республикерчу Iедалхоша хIоттийначу къаьмнийн конгрессе веара Ниццера Бажаев Ӏела. Цо дӀакхайкхийра, Францехь бехачу нохчаша Кадыров Рамзанна бехкам боцуш гӀортор йеш хиларх лаьцна. Йозуш йоцчу Ичкерин агӀончаша критика йира цунна и дешнаш бахьана долуш. Кавказ.Реалиин редакцин аьтто ца баьлла сихха къасто, Бажаев Ӏела нохчийн совдегарийн гергара стаг ву йа вац.
Нохчийчуьрчу олигархан кӀентан полисхочуьнца дов даларна жоьпаллех кӀелхьаравала "цхьана а кепара аьтто хир бац" аьлла дӀахьедар дина депутато Хинштейн Александра товбеца-беттан 27-чу дийнахь. Бакъ ду, цуьнан дешнаш тӀера гуш ду, ца хилча ца долу бохучу таӀзаран бахьана Бажаев Тимуран дакъалоцуш хилла дов видео тӀехь лацар бен цахилар а, волайнхо Москварчу полицин веза полковник хилар а.
"Ас башха сагатдийр дацара цунна, - комментарий йо Сулейманов Джамбулата бизнесхочун кӀантана дан мегаш долчу таӀзарх дуьйцуш, - Вайн республикехь хууш доцчу бахьанашца тӀепаза бовш бу нах, ткъа цуьнан дахарна цхьа а кхерам бац. Цуьнан да, Кадыровцав шен дов делахь а, йухавер ву, шен кIант кIелхьаравоккхург цо хIуъа а дийр ду. Дукха ахча дала а тарло".
- Кадыров Рамзан юкъагӀоьртира Оьрсийчоьнан уггаре а йоккхачу Wildberries маркетплейсан долахойн бизнесан а, доьзалан а конфликтана. Цо агӀо лаьцна Бакальчук Владиславан, цо латкъамаш бора шен зудчун "кхеташ йоцчу компаница" зӀе хиларх а, иза доьзалера дӀайаха лууш хиларх а. ГӀо дийр дуй Нохчийчоьнан куьйгалхочо кхиаме бизнес йовзийта а, хьалха Кадыровн нах юкъагӀертарца цунах тера дийцарш муха чекхдевлира а - йеша Кавказ.Реалии сайта тӀехь йолчу материалехь.
