ХIокху эшарна тIера доладелира нохчийн кегийрхойн а, тахана Брюсселехь вехачу Юнусин а Юрт-да тобанера репперш бовзар. Машенаш чохь а, кегийрахойн радиохь а, Соьлж-гIалин юккъерчу базарахь а хезаш яра и йиш. Хууш ма-хиллара, ша йолу керла хIума а, тIаьххьара хаамаш а базарахь гучубовлу Нохчийчохь бехачу нахана. Цундела, туьканаш муха хуьлу а дицделлачу нохчаша, базарахь оьцу Юрт-ден а, кхин болчу эшаршлакхархойн а кассеташ.
Шайн эшарш тIе язъйинчу кассетехь цхьа а саа ца хуьлу Юрт дена. ХIунда аьлча, бакъо йоцуш кассеташ йохкар доцург, кхин йолу шортта бакъонаш ю цигахь талхош.
Шайн шолгIа албом 2002 шарахь арахецна Юрт Да тобано - шолгIа тIом болабелла кхоалгIачу шарахь. Албом юкъара – «Нохчий ву» боху илли хазахета таханлерчу нохчийн кегийрахошна.
«ДIа ма тоха»
Цунна юкъахь долу дешнаш гергара хета, масала, тахана Пятигорскехь лакхарчу ишколехь доьшуш волчу Мохьмадана.
Мохьмад: ТIаьххьара яьлла «ДIа ма тоха» иза, ахча даккхаррий оцу милицин белхахоша, царна «пхи туьма дIакховдаде, оцу хIуман бен уьш реза хир бац» боху къамел ду оцу юкъахь.
ГIалгIайчохь ехаш ю Акбулатова Мадина. Цунна шен вашас Юрт ден эшарш тIехь йолу кассета еъча евзина репперийн тоба.
Мадина: Ансамбл чIогIа хазахета суна. Аса даиманна церан песняшка (эшаршка) ладугIу. Суна хазахеташ ерг «ДIа ма тоха» бохуш ерг ю. Ишта-м, массо а хазахета суна. Къаьсттина, хазахеташ ерг «ДIа ма тоха» бохург ю. Суна кхузахь бевзаш берш, ГIалгIайн махкахь, кIентий бу (Юрт-дега) ладугIуш а, уьш хазахеташ а. Сан вешина а чIогIа хазахета иза. Сан вашас еанера суна церан кассета эца а эцна. Суна бевзаш берш массо а – гIалгIай а – аса царна а кассеташ дIайсхьай а луш, иштта... массарна а хазахеташ бу-кха уьш.
Юрт-да
Дуьйлуш герзаш а, некъан йистошкахь лелхаш минаш а, къоман нохчи хилар бен кхин бахьана а доцуш буьйсанна а, дийнахь нах лечкъочу республикехь, Юрт – ден эшарша жимма дог ойу нехан. Цхьаболчу кегийрахошна и тIемаш а, ГIалгIайчура четар-гIаланаш а бен, гина кхин хIумма а дац. Шен эшаршца цхьа а политикан дIахьедарш деш дац аьлла хета тобанан декъашхошна. Амма, шайн кхоллараллехь цхьа а лар ца юьтуш и тIом ца бисина ала гIерта уьш.
Юрт да
Шуьйра хеча а, меран тIе кхаччалц тIеозийна кепка а лелош волу Махмудов Юсуп реппер хир вара муьлххачу а пачхьалкхехь. Амма, иза Нохчийчохь вина а, шен 25 шарахь ши тIом гина а стаг ву. Тобанера кхин болу декъашхой Германехь а, Москох а бу, Юсуп ша цIахь ву.
Нохчийн сайташа тIехь церан эшаршка ла а дугIу а, форумашкахь царах лаьцна шайн хетарг а дуьйцу, тIом бахьанехь дийнна дуьнентIехь дIасабаьржинчу нохчийн кегийрахоша. Цхьа хIума хаало иза еша волавелча, цара дозалла до Юрт дех. Шаьш цIахь долуш арахьарчу махкашкара гIарабевллачу эшаршлакхархошка а, евзаш йолчу тобанашка а ладугIуш хиллехь, тахана нохчийн ширчу мукъамашка а, Юрт дега а ладугIу шаьш бохуш яздо цара.
(ХIара материал эфирехь хилла 2004 шарахь Зазадоккху-беттан (Март) шолгIачу дийнахь)
ЛадогIа http://www.rferl.org/howtolisten/CA/20040302/ondemand.html