Жимма а хенарчу бахархошна а дага а догIуш, 30-40 шо хьалха, нохчийн дахарехь Iаламат маьIне, цхьа перза хIума санна туьдуш дара белхи, къаьсттина поппаран белхи.
Къаноша даре а деш, хIорамма а шен декхар лоруш хилла,лула-кулахь хилча-м хьала а,охьа а, цу белхийла а вахана гIодар: кибарчигаш еш а,поппар хьохуш пенаш дукъуш а, цIенкъанаш йохкуш а.
Бу бохучу дешан говзанчаша, Арсанукаев Шайхис, масала, тоьшалла дарца, забаре ира дешнаш ца кхоош, «хIайт» эккхийтина «кхехка» белхи саца а бой, вотанца, пондарца, дIаболош хилла хелхаран бал. Амма и дукха бах ца болуьйтуш,хелхаран шовкъ балхана пайдехьа ерзош, карладоккхуш хилла къахьегар.
Хийла масалш ду белхийлашкахь тасаделла захало бахьнехь керла доьзал кхоьллина, мехкарий а, кIентий а гIоза-декъала баха хевшина. Арсанукаев Шайхис лаа ца кхоьллина, гIоьнна гIевттинчу нехан уьйр-марзонаш гойтуш хIара могIанаш:
Ловзар дац хIоьттинарг лулахойн кертахь,
Белхий бу,белхий бу-поппаран белхи.
Ерриг юрт гульелла кху уьйтIа бертахь,
Цкъа болх бо,забаршца хелхарш до боьлхий.
Вота а кхиссало,кIажьоьху пондар,
И хала болх хета тахана атта.
Мехкарша хи детташ,кечбо шайн поппар,
Кегийнах къийсалуш,охкуш бу латта.
Чекхдевр ду и цIенош тахханехь хьаьхна.
Я болх а Iаьткъар бац цхьанна базбелла…
Лаьмнашкахь даима нах ишта баьхна,
ХIораннан йиш йолуш хIора неI елла.
Ловзар дац хIоьттинарг кху кертахь Iуьйрре,
Белхий бу,белхий бу – попрпаран белхий.
Вуьсур вац юьртахо тIекхаьчча гуьйре,
Тхов боцуш – юьртахой баьхкина белхех!
Заманан йохаллехь, белхеш цхьаьна а тухуш, нохчийн вовшашна орцах бийлар исбаьхьаллин ирташ тIехь дийцинарш чот йоцуш дукха хила тарло. Цхьа могIа Iилманчаша а къаро а еш, цу белхийлашкахь къеггина йовза таро хилла нохчийн карзахе амал а, дахаран мехаллаш а, бустам-барамаш а, и кхетор а.
Даима а бохург санна.нохчийн белхийлашкахь нисло хьасартне къахьегар, дегнаш ир-кара а хIиттош,вовшийн гIортораш а хилла,щовкъе хьийзачу кегийрхойн вовшех самукъадалар вуно дика гайтина байтанчо Цуцаев Iалавдис а.
Лоькхура белхолахь пондар, йогIура балхаца йиш,
Ча хьоьрсуш, кечбора поппар, юх-юха деттара хиш.
Мехкарша елийна яххьаш, гоне хьо поппаран хьер,
Дашийна кучамийн даххаш, соцуш дац забаршца лер.
Пенаш тIе хьоьхура поппар, наг-наггахь долур «тIох!»
Сих-сиха соцура пондар, ца соцуш беш бара болх.
Дисийта дегI а шен гIорахь, ца йича йолий тIе ял?
Поппаран пазаташ когахь, юкъ-кара боккхура бал.
Мел меттиг дIалаьцна вайнехан дахарехь тайп-тайпанчу белхоша? Байтанча Цуцаев Iалавди ву цу хаттарна шена хетарехь жоп луш.
Iалавди: «Оцу белхолашкахь баьхкина нохчий Сибрехара цIа баьхкинчул тIаьхьа. И белхош бахьана долуш хийла да тхов кIел вирзина,хийла йоI маре яхна. Оцу массо белхош юкъахь суна къаьсттина мехала хетарг и поппаран белхи бу-кх. Кхечу агIор тидча синкъерам а хилла белхи,адамийн юкъаметтигаш,уьйр-марзонаш нисьяран гIирс а.
Белхех къамел дерзош ала догIу баккхийчара деш долчу мукIарлонех а. Цара дийцарехь, дукха масалш ду каде хьаьвзинчу юьртахоша, хIинццалц схьа мохо лоькхуш лаьттинчу шерачу бай-аренехь, кIира-кIиране далале,латта тесна цIенош а дугIий, керла кхоллабелла доьзал баха ховшийна. ХIетахь ондда бух болуш хилла, халкъалахь хIара алар а: «Тхов тIебахчахьана,кхидергга-м хала дацара».