Your browser doesn’t support HTML5
"Iилманца ду дуьне а, къинхетам а"
Европехь Iаш долчу нохчийн берийн, бухахь долчу берашца нийсса, шайн боцучу маттахь Iамон дезаш хуьлу Iилманаш. ТIебаьхкинчу мухIажиршна къастийна леррина программаш яц, масалла, Францерчу ишколашкахь. Массеран а цхьатерра ю дешаран программа.
Амма керла веъначу, дикка мотт ца хуучу дешархочунна совнах урокаш луш, иза вукху берашна тIаьхьакхион Iалашонца гIо до Францехь хьехархоша. Берашна урокаш еш гIо деш леррина ассоциацеш ю цхьайолчу гIаланашкахь.
Сиха мотт а Iема вайнехан берашна, Iеминчул тIаьхьа, дукхахьолахь, цара дешарна тIехь кхиамаш а боху.
Ишколехь беран дешаран мур шина декъе бекъалуш бу Францехь. Берийн бешахь болу мур дIабалча, шакъаьстина йолчу юьхьанцарчу ишколехь доьшу бераша масех шарахь, цул тIаьхьа "колледж" олучу ишколехь кхин а масех шарахь лакхарчу классийн дешар Iамадо. Цул тIаьхьа "лицей" ю, цигахь бераша шаьш хаьржинчу балхана кечам беш доьшу.
Цхьаверг кхин дIа а лакхара дешар деша воьду университете, ткъа цхьаверг, лицей чекхъяьккхинчул тIаьхьа, болх бан волало.
Тайп-тайпана ду нохчийн бераша хоржу белхан некъаш. ХIораннан шен-шен бахьана хуьлу ша бинчу харжаман. Ша хIун болх хаьржина а, хIунда хаьржина а дуьйцу шен шо кхачале дуьйна Францехь ехаш йолчу Исаева Раянас: "Со хIокху шарахь колледжехь доьшуш ю, вукху шарахь адвокатан дешар деша лууш ю, хIунда аьлча Францехь дукха нохчий хуьлу проблемаш йолуш, мегарг дIабийца францхойн мотт а ца хууш. Сайна пайда бан а, нахана пайда бан а цига деша яха лууш ю со.
Цкъа хьалха лицейхь кхаа шарахь деша дезар ду сан, цул тIаьхьа университетехь пхеа шарахь дешча, болх бан йиш хир ю сан. Сан дас-нанас а, кхечу баккхийчара а дуьйцуш хезнера суна, адвокатана дуккха а ахча деллашехь, цо шен гIуллаккх лартIехь ца динера, бохуш. Цундела а лаьара суна и болх бан."
Францехь бехачу нохчийн хьашташка а, халонашка а хьаьжжина бу Раянас хаьржина болх.
Амма дахаран хьелаш хийца а делла, иза цIайирзинчул тIаьхьа, оьшурий техь цунна Францин низаман баххаш довзар, бохучу хаттарна дацаре жоп дала хьалхе ду хIинца а...
ХIунда аьлча, шайн мотт а, шайн дешаран система а дуьненчохь яржорна тIехь жигара къахьоьгуш ю Францин Кампюс-Франс цIе йолу хьукмат.
Кхечу мехкашкара студенташна Францин вузашка деша хIиттан гIо деш йолчу а, Францин дешаран система кхечу пачхьалкхашкахь яржочу а цу хьукмато хIинца Белорусехь а дIахьур бу шен болх.
Масех де хьалха Минскехь цхьанакхетарш дIадаьхьира Кампюс-Франс хьукматан векалша.
Цу хьукматан Кавказан а, Оьрсийчоьнан а, Юккъерчу Азин а декъан куьйгалхочуьн гIовсо Аликс Де Гассара элира ша цига керла оффис схьаелла еъна ю, Минскера Университеташца пайде цхьанакхетарш а хилла шен, цигара куьйгалхоша шайна Европаца йолу юкъаметтигаш чIагIъян лаьа а боху, аьлла.
Кампюс-Франсан векалша элира шаьш Минскехь динчу къамелехь, нагахь кегийрхошна Франце деша баха лаахь - иза дан а аьтто хир бу, нагахь царна шайн даймахкахь францхойн маттахь Iилманаш Iамон лаахь - иза дан а аьтто хир бу, аьлла. "Церан дешар ахчанах дозуш а хир дац, дика хаамаш берг шен хьекъалца доьшуш хир ву, Францехь Iедалан чоьтах доьшу бераша," - элира цара.
Дуьненчохь францхойн матто а, дешаран системо а хьалхачул шуьйра меттиг дIалоцуш хиларо Францехь эзарнашкахь доьшуш долчу нохчийн берашна шайн меттиг миччхьа а карориг хиларх тешам ло.
ТIамах нохчийн къомана даьлла зулам хьакхаделира берийн дешарах а. Цундела Европехь дахар маьршачу хорше дирзинчу кегийрхошка баккхийчара, шайна мехаза, маьршачу махкахь деша баьллачу аьттонан хама-пусар даре кхойкху.
Iилма Iаморан мехалла юьйцуш хьехам бо Францерчу Ниццехь Iаш болчу кегийрхошна цигара маьждиган Имам волчу Магамадов Рамзана.
Телефонаша а, компьютеран ловзарша а ца бахьа пайда, книгаш ешаро бахьа, бохуш дийцира цо ша кегийрхошка бечу кхайкхамехь: "Вай телефонаш тIехь а, компьютераш тIехь а Iерах гIуллакх хир дац шуна, хIай кегийрхой. Вай тахана книгаш еша еза, пайдехьа книгаш тIера дикачу нахана тIаьхьадазан а деза. Ваьш Iаш долчу пачхьалкхехь ишколашкахь а, институташкахь а, университеташкахь а доьшучу берашка боху вай, Iилма Iамаде! Оцу Iилманца дуьне а ду шуна, Делан къинхетам а бу шуна.
Iилма долчу стага ша Iаш волчу пачхьалкхана а пайда бахьа, ша схьаваьллачу пачхьалкхана а... Вайн Нана-ДегIастана чохь вай боккха пайда бийр бу-кх тIейогIучу хена чохь. Европехь а, дерриг дуьненчохь а дIасабаьржинчу вайнаха, нохч-гIалгIайша вешан Нохч-ГIалгIайчоьнна а, вешан Кавказана а боккха пайда бийр бу, хIунда аьлча, оцу Iилманца ду дерриге а..."
Яйна тIаьхье ю, цIаберзахь а, шаьш хIун лелон деза а хуур дац, бохуш социалан машанашкахь шайх доху бехкаш бух боцуш дуйла а, дуьненан мичча а маьIехь шаьш Iамош долу Iилманаш шайна карор дуйла а гойту спортехь а, дешар тIехь а баккхий кхиамаш гойтучу Европера вайнехан бераша.