Нохчийн гIиллакхаш тIаьхьарчу хенахь эшна догIу, кест-кеста гучудуьйлу юкъараллехь къомо хийра а, эхье а лерина хIуманаш, ишта хила дезаш санна.
Къаьсттина цу могIарера, товш доцурш хаало аренца йолчу кIошташкахь. Ишта дог-ойла кхобурш кIезиг бац, амма нийса бIоста, цу хьокъехь шен маьIне хьажам болчех цхьаъ ву яздархо, меттан говзанча, махкахь дика вевзаш волу Яралиев Юсуп.
Цуьнан тептаршкара ду дийцаре диллинарг.
Яралиев: «Кест-кеста хеза иштта текъамаш: вайна дицлуш лаьтта нохчийн гIиллакхаш, цкъа а вайн къоман ца хилла хIуманаш юкъадевлла, дайша лелийна гIиллакхаш лело ца лаьа,царех гIортор яр эхье лору. Вайн кегий нах кхечу къаьмнийн культуре кхийда.
ГIиллакхаш гIелделла моттар даима а хилла ду, хир долуш а ду. Къаьсттина вайн къоман амалехь ду и. ХIунда туьйсу вайн дегнаш чу и кхерам аьлча, суна хетарг я суна зеделларг иштта ду: къомана ца лаьа гIиллакхаш гIелдала, къомо ца могуьйту гIиллакхаш гIелдалар. Вай кхоьру къоман сийлахь гIиллакхаш делла дIадовларна. Цундела орцадоху вайн синоша.
Амма гIиллакхаш долуш ду, лелош а ду. Лелочо лелош ду. Ца лелочунна тIехь дац гIиллакхаш лелор, йоIа коьртахь лело йовлакх санна. Оьздачу йоIана тIехь ду йовлакх лелор, оьзда йоцчу йоIана, сица лай йолчунна, тIехь дац; цунна мега мух-мухха лела а.
Нохчийчохь лераме ду гIиллакхаш. Дуьнен чохь мичча ша кхаьчча а, вайнахана сийлахь хетта шен ворхIе дайх дисина гIиллакхаш, амма сица заьIап волчо я арахь а ца леладо, я цIахь а ца леладо».
Ишта довзуьйту Яралиев Юсупа цу хьокъехь шена хетарг.
Яралиев Юсупан агIончаш мел бу ала хаац. Бакъду, кIезиг бац вайнехан гIиллакх-Iадаташ дицделла а догIу, хIора шарна а галдалахь бен, толуш хIума а дац бохуш сингаттамехь берш. Царех ву Новр кIоштера Расаев Хасмохьмад.
Расаев: «Цхьа бахьна телпонаш, кампутерш ю. Кегийрхой, кхиазхой цу чохь бохкуш бу-кх, царна кхин гуш хIума а дац хьуна. Боьдуш лаьтташехь цу чохь бу-кх. Iуьйра дика а.суьйре а дика а яц хьуна. Я некъ битар а дац, хьо воьду-вогIу а дац, цунна ца го-кх хьо.
ДIадуьйцург чуцалацар бахьнехь хердолуш ду-кх Iадаташ. Ненан мотт ца Iамабо, я и Iамор мехала ца хета, ткъа оьрсийн мотт караберзор перза хIума лору дай-наноша, и ца Iемаш буьсур болуш санна».
Нохчийн гIиллакх-Iадатийн хьокъехь бахархошна хетарг морзахдуьйлуш ду. Хьаам бийриг дара, хаттар мел делларг бала кхочург а хилла, хьасартне шена хетарг далхош,къамеле юкъаволар.
