Мамакаев Мохьмад. Хазачу йоьIан тIулг.

.
Де делкьал тIаьхьенга даьлла. арахь ч!огIа йовха яра
Бовхачу малхой, мохой якънйна rla-буц гурахь чудерзийичу гIодмийн баса яхнера. xlerre а дIахьаьжча 6Iаьрг на кхуьуш паргIатчу арахь сов хаза дара. ГIийла хьоькхучу мохо арарчу зезагийн, бецийн, . дагана там беш йолу, цIена хьожа яхьара. ДIо генна мархаш тIехьахула охьаяьккхина маьлхан з!аьнарш, дато х!орд санна, perIа басахь ловзуш лаьттара.

— XI ара а яьлла xloнc лаха ара, -— элира Аслана, реза воцуш стигла а хьаьжна.

Къеггина цIенчу стигалхула йоьдуш таьIIина боьмашчу 6асахь «йоккха дарта яра.

Кху арарчу олхазаршна юккьехь yrrapе а йоккханиг иза. Дарта атта еззар ю, цо шина метре кхоччуш дIа-схьа тесначу т!емех а, цуьнан парг!ат леларх а.

— Кху-a-кx. кху-а-кх! — боху, къоро хезаш бара цо хьоькху мохь. Иза шен дайх йисина аренаш ма хетта талла араяьлла, эра дара дарта гинчо.

— Йистехьо шена карийча, Iaxap-м чIешалг санна хьалаоьцуш-м ю хьуна иза. — элира Аслана, дарта генна яьлча.

Тапьаьлла тийначу арахь, наггахь жах къаьстина юьстахбаьллачу yьcrarlaн Iехаррий, когех баргол тоьхначу сан говран терсар бен хезаш хIума а дацара.

— Дийцахьа сунна, Аслан, я хьайх, я балхах лаций хьайна хазахеташ дерг.
— Ас х!ун дуьйнур ду, сан к!ант! Болх оха муха бо хьуна хьайна а хаьа, caн вахар хьуна гучу кху арахь дIадахана. Диканиг берахь кIеззигг гина суна: кьона волуш хьоладас вацийра, хIинца, хаза зама тIееача, къанвелла. Амма къанвелларг а лаамца къонлуш, гIуллакх дан дог догIуш, хаза зама ю xlapa. Цунах синтем хилла лела-кх, элира Аслана, соьгахьа а вирзина.

Иштта кьамел деш веаана цхьана гу rle кхечира гхойшиъ.

— Охьахаа, — аьлла, соьгахьа г!аж а тесна, меллаша охьахиира Аслан.
— Хьоьга ма-хьаьжжинехь хуур ду хьо кхузара воцийла.
- ХIунда боху ахь?
- Дера боху хьо оцу т!улга т!е хаарна, кхуззра стаг цу т!улга тIе ца хуу' дела.

Со муха гIотту а цa хууш хьала а гIаьттина. сайн гонаха дIаca- хьаьжира со, суна хьалха Iуьллуш бара, ах лаьттах а бахана, замано а, йочанаша а макхбина боккха тIулг.
Воккхачу стага лерина цкъа соьга, тIаккха тIулге а хьаьжна:
— Хазчу йоьIан тIулг олу кхунах, — элира.
— Дийиахьа, х!унда олу кхунах хазчу йоь!ан т!улг? .
— Дукха хан ю иза хилла. цхьанне а бохург санна дага дагIац и маца, муха хилла, амма кхузарчу массарна а хаьа къечу Жамболтан йоI ПетIамат гуьнахь доцуш х!аллакъярх лаьцна долу дийцар, — аьлла, долийра къеначу стага, шен оьзна яьлла луьлда rloнах тоьхна цIан а еш.
— Ткъа муха дара иза? Дийцахьа.
Кьеначу стага днйцира:
- ПетIматана веза а везаш, цунна тIехьийзаш цуьнан юьртара иза ша санна къучу Аьстин кIант Абубакар вара.
- Ма гIолахь, Абубакар, юьртах ма валалахь, даго диканиг цa хьоьху суна вайша вовшахдаларх, — бохуш, ПетIамат йоьлххушехь, шен къоьлла ядийна кIеззиг рицкъ лаха юьртах ваьлло Абубакар.
«Декьазчунна ден цlepa а йогIу», — бохург санна, цу хенахь ПетIаматах 6Iаьрг кхетта хиллера оцу юьртарчу цхьана хьоладен кIентан— Оралбайн. Цо къеначу Жамболтана тIе шеен ялхо вахийтина хиллера, ПетIамат маре яийта шега, аьлла. Воьхна, ша хIун дийр ду ца хууш висинчу дас йоIе и дIахаийтина бохуш дуьйцу. ЙоIа дуьхьало йина боху, гIур яц ша цуьнга аьлла.

ТIаккха оьгIазваханчу Оралбайс нуьцкьах и ялае аьлла, шен ялхой арабаьхна.

Шена ца везачу стаге йоьдучул, яла; резахилла ПIетмат, цхьанхьара а дала орца доцуш ша кIелйисча, шийла дарц хьоькхучу буса, чуьра ара а иккхииа, юьртах яьлла дIаяхна.
Кьеначу стага, корта охьа а бахийтина, цхьана минотехь ойла йира. Таккха лерина тlyлге а хьаьжна, дIадийцира жаIуьно
Цу буса араваьлла шина-кхаа днйнахь дас лехарчх ца карийна, бохуш дуьйцу ПетIмат.
Ши-кхо бутт баьллачул тIаьхьа цIа веанчу Абубакарна цIахь ца карийна шен хьоме ПетIамат.

Де--буьйса ца лорущ, массо а маьIIе кхочуш, хIокху дуьненахь лехна боху, цо иза. Кхин и кара а ца йина, дикка хан яьллачул тIаьхьа, хIокху арахула схьавогIуш кху гу тIе охьахиъна, бохуш дуьйцу, Абубакар.
Ойлано бIарзвина, цIеххьаиа дIахьаьжча, кштта лахахь Iуьлуш цхьа кIайн хIума гина цунна. TIе а вахана, хьаьжча, иза хилла адаман коьртан туьта. И туьта а эцна, юха кху гу тIе ваьлла, гIайгIане воьжна охьахиинчу Абубакарна шена хьалха Iуьллуш ятIийна, яьккхнна цхьа кIадинан кийсак карийна. Шен бIаьрг ма- кхийтти хиьна цунна и кийсак ПетIаматан кучах юйла.
Кхо дей, кхо буьйсий Абубакара даьккхина, — бохуш дуьйиу, гIайгIанс воьжна, воьлхуш. кху гу тIера меттах ца волуш. ПIетIамат кху гу тIехь берзалоша йийна хилар а сацийна, кхаа дийнахь, кхаа бусий новкъа а вахана шен белшаш тIехь генара схьа а беана, шена езаш хиллачу ПетIаматан безамна цу Абубакара биллина, боху. xlapa тIулг, — аьлла, сецира Аслан.
Со леррнна хьаьжира тIулге. Цхьана стаге хьалаайбалур бу ала хала долуш боккха бара тIулг. Тапъаьлла шен дийцар саца а дина, къена стаг а хьаьжира, со санна, леррина тIулге.
— ЛадогIал, хезий хьуна? — аьлла хаьттира цо соьга, тохар санна. тIулга тIера бIаьрг дIа ца тилабеш... Цо ден кьамел хезий хьуна? — аьлла, духа а хаьттира Аслана, цхьа тамашийна сан бIаьра а хьаьжна.
Ахь цIеххьана ладоьгIча, хета а лора, оцу тIулго узам беш.
Узам беш берг тIулг бацара. И тийна узам беш ерг мохо ловзо товн буц яра, шен шийлачу тIулгашца, готтачу бердашца къуьйсуш, дIо генахь дека хиш дара, бовхачу малхаца къийсалуш лаьтта башлаьнаш дара.
— Шен даго тIе ца оьцучуниа кIсл а сецна гуора хIуттучул, валар гIоле ю, боху хьуна цо, — аьлла шен дийцар тIе чIагIдира кьеначу стага, вуха а леррнна соьга а хьаьжна, ойла йича, ца ваьлла со а тийшира тIулго и боху Аслана аьлча.