Цхьа иттех шо хьалха, цIахь лелош долу дийнаташ хьов, чуьра доьзалхой а совбоьвла лелла болу нохчий, хIинца, шаьш, дахарехь тIехь мел дисина долу хIума, меттахIотто гIерташ лела. Нохчийчохь, дукхачу хена дуьйна догIуш ду, цIахь цициг-жIала лелор.
ЖIала, ламазан цIена лерина доцун дела хIинца иза ца леладо, амма керт-ков дуьззина ца хета, чохь лелош цициг дацахь. Ткъа, кегий бераш чохь хилахь-м, царна, лууш хуьлу, тоти олуш долу олхазарш а, кегий оьпанаш а, чIерий а лело. И кхо дийнат ду, тахана Нохчийчохь наха лелош дерг, уьстагI а, бежан а, цициг-жIала дIадаьккхича.
Чохь цу тайпа динаташ хилча, берийн къинхетам а лакхаболу, жоьпалла а Iамадо царна, аьлла хета, Ализа цIе йолчу кхаа берийн нана йолчу зудчуьнна.
Ализа: «Тхан берашна дезаш ас, далийна цициг ду чохь. Кегий оьпанаш а, тотиш а, еза царна. Телехьожийлехь а гойтуш ма дуй, уьш муха лело деза. Делахь а, царах хIун лазар долу а ца хаа. Цундела, цициг кIорнин тIехь сецна тхо. Цара чохь ловзуш леладо иза. Беран къинхетам а хуьлу чохь ишшта дийнат лелош хилча. Кхиаме а хуьлу иза».
Тахана, Нохчийчохь тайп-тайпана акхарой а, цIера дийнаташ а, даьхний а наха, хьалхарчу шерашкахьчулла алсам леладахь а, царна Iуналла дар, ша ма хиллара, лаьтта, аьлла мах хадабо, Соьлжа-гIаларчу даьхнийн клиникан лоьро Белый Константина. Маршо радиога, оцу хьокъехь цо ишшта элира.
Белый Константин: «Тхайн дарбан хIусам оха 2009 шарахь йиллинчу хенахь, дийнахь вогIуш 5-6 стаг бен вацара. ХIинца тхо долчу 35-40 стаг вогIу. Оха дийнатийн долахошна юккъахь хьехамаш бо, царна мехий детта дезаш хилар а хьоьхуш. Цул совнаха, цхьацца цамгарш ю, адамашна а, дийнаташна а тIех сов кхерам болуш. Царна доьхьал мах тохар низамо тIедуожийна ду».
Ветеринара дуьйцург даре деш масалш а шорта ду махкахь. Адам цIе йолчу стеган цIахь, ши цицигий, жима ши оьпий ю лелош. Царах цхьа а, цкъа а, лоьран тIе йигина хилла а яц, бохуш дийцира цо.
Адам: «Чохь ши цициг а, гуран чохь лелош йолу жима ши оьпа а ю тхан. Сан шина кIантан цхьаммо елла уьш. И дийнаташ ду-кх тхан цIахь лелош. Ши де хьалха, цициго, цхьа оьпа ядийнера. Иза цуьнан багар яьккхира жимах волчу кIанта. Церан уьйра, цицигий дахкий санна ю-кх. Суна даг мел догIу, цицигаш тхан чохь лелийна ду. Цкъа а маха тоха, оха-м ца дигна уьш. Боьхачу меттегашкахула уьш лелаш а дац».
Ломанца Iийначу нахана, тахана а дош ца хета, кертахь, бежан а, уьстагI а, цхьана агIора Iоьхуш, вукху агIора жIало «гIалх» бохуш ца хилча. Бийсолт цIе йолу стаг, шен доьзалца, Соьлжа-гIала, ламчуьра вахьвеана дукха хан яц. Дику цициг лоьхуш ву иза. Цкъачуьнна ца карийна, амма, узуш йолу газа кертахь хилар шена массу а хIумналла мехалла хета, элира цо Маршо радиога вистхуьлуш.
Бийсолт: «Оха даиманна лелийна ду цициг а, жIала а. Цицига даладе бохуш чуьра ши йоI ю. Цкъа далийча-лачкъийра, юха кхин цхьаъ далийча, иза ша дIадахана дайна. Сайн аьтто хилча, жIала а лелор дар ас. ХIинца бина барт бу сан, Гикалон цIарахчу оьвлахь, узуш йолу газа эца. Цуьнан шура а йоккхуш, тхайн иза мала а молуш Iийра ду тхо».
Нохчийчохь, хьалхара тIом балле, кхузахь баьхначу наха, цIахь лелош дукха жIалеш а цицигаш а дар. ТIеман хиламаш жигар баьлча, урамашкахь лелара, акха а доьвла колли а, сенбернар, овчарка а, бульдог а кхиндолу а, жIалеш а цицигаш а. Церан долахоша, дIакхиссинера уьш.
ШозлогIа тIом буолалучу хенахь, Алды оьвлахь оьрсийн эскархоша тIелатар а дина, цигара дукха маьрша нах байинчу хенахь, дийна бисинчу дукхачеран дагахь лаьттара, дIадихкина бежнаш, божалш догучу хенахь, Iехар. И дог шелдеш долу Iехар, хIинца а шен лерехь лаьтта, бохуш дийцира оцу юьртара цхьана яхархочо.- Мотт ца хуучу хьайбанийн хIун бехк бар-, бохуш хеттарш дуора цо.
ХIинца, цIеран дийнаташ, лелор алсамдаьлла Нохчийчохь. Амма, яьккхий акхарой ца лелайо. ХIуIа а хилахь, иза тIоьрмиг чу а кхоьссина, дIаяхьа аьтто берш ю наха шай цIахь латтош.
ЖIала, ламазан цIена лерина доцун дела хIинца иза ца леладо, амма керт-ков дуьззина ца хета, чохь лелош цициг дацахь. Ткъа, кегий бераш чохь хилахь-м, царна, лууш хуьлу, тоти олуш долу олхазарш а, кегий оьпанаш а, чIерий а лело. И кхо дийнат ду, тахана Нохчийчохь наха лелош дерг, уьстагI а, бежан а, цициг-жIала дIадаьккхича.
Чохь цу тайпа динаташ хилча, берийн къинхетам а лакхаболу, жоьпалла а Iамадо царна, аьлла хета, Ализа цIе йолчу кхаа берийн нана йолчу зудчуьнна.
Ализа: «Тхан берашна дезаш ас, далийна цициг ду чохь. Кегий оьпанаш а, тотиш а, еза царна. Телехьожийлехь а гойтуш ма дуй, уьш муха лело деза. Делахь а, царах хIун лазар долу а ца хаа. Цундела, цициг кIорнин тIехь сецна тхо. Цара чохь ловзуш леладо иза. Беран къинхетам а хуьлу чохь ишшта дийнат лелош хилча. Кхиаме а хуьлу иза».
Тахана, Нохчийчохь тайп-тайпана акхарой а, цIера дийнаташ а, даьхний а наха, хьалхарчу шерашкахьчулла алсам леладахь а, царна Iуналла дар, ша ма хиллара, лаьтта, аьлла мах хадабо, Соьлжа-гIаларчу даьхнийн клиникан лоьро Белый Константина. Маршо радиога, оцу хьокъехь цо ишшта элира.
Белый Константин: «Тхайн дарбан хIусам оха 2009 шарахь йиллинчу хенахь, дийнахь вогIуш 5-6 стаг бен вацара. ХIинца тхо долчу 35-40 стаг вогIу. Оха дийнатийн долахошна юккъахь хьехамаш бо, царна мехий детта дезаш хилар а хьоьхуш. Цул совнаха, цхьацца цамгарш ю, адамашна а, дийнаташна а тIех сов кхерам болуш. Царна доьхьал мах тохар низамо тIедуожийна ду».
Ветеринара дуьйцург даре деш масалш а шорта ду махкахь. Адам цIе йолчу стеган цIахь, ши цицигий, жима ши оьпий ю лелош. Царах цхьа а, цкъа а, лоьран тIе йигина хилла а яц, бохуш дийцира цо.
Адам: «Чохь ши цициг а, гуран чохь лелош йолу жима ши оьпа а ю тхан. Сан шина кIантан цхьаммо елла уьш. И дийнаташ ду-кх тхан цIахь лелош. Ши де хьалха, цициго, цхьа оьпа ядийнера. Иза цуьнан багар яьккхира жимах волчу кIанта. Церан уьйра, цицигий дахкий санна ю-кх. Суна даг мел догIу, цицигаш тхан чохь лелийна ду. Цкъа а маха тоха, оха-м ца дигна уьш. Боьхачу меттегашкахула уьш лелаш а дац».
Ломанца Iийначу нахана, тахана а дош ца хета, кертахь, бежан а, уьстагI а, цхьана агIора Iоьхуш, вукху агIора жIало «гIалх» бохуш ца хилча. Бийсолт цIе йолу стаг, шен доьзалца, Соьлжа-гIала, ламчуьра вахьвеана дукха хан яц. Дику цициг лоьхуш ву иза. Цкъачуьнна ца карийна, амма, узуш йолу газа кертахь хилар шена массу а хIумналла мехалла хета, элира цо Маршо радиога вистхуьлуш.
Бийсолт: «Оха даиманна лелийна ду цициг а, жIала а. Цицига даладе бохуш чуьра ши йоI ю. Цкъа далийча-лачкъийра, юха кхин цхьаъ далийча, иза ша дIадахана дайна. Сайн аьтто хилча, жIала а лелор дар ас. ХIинца бина барт бу сан, Гикалон цIарахчу оьвлахь, узуш йолу газа эца. Цуьнан шура а йоккхуш, тхайн иза мала а молуш Iийра ду тхо».
Нохчийчохь, хьалхара тIом балле, кхузахь баьхначу наха, цIахь лелош дукха жIалеш а цицигаш а дар. ТIеман хиламаш жигар баьлча, урамашкахь лелара, акха а доьвла колли а, сенбернар, овчарка а, бульдог а кхиндолу а, жIалеш а цицигаш а. Церан долахоша, дIакхиссинера уьш.
ШозлогIа тIом буолалучу хенахь, Алды оьвлахь оьрсийн эскархоша тIелатар а дина, цигара дукха маьрша нах байинчу хенахь, дийна бисинчу дукхачеран дагахь лаьттара, дIадихкина бежнаш, божалш догучу хенахь, Iехар. И дог шелдеш долу Iехар, хIинца а шен лерехь лаьтта, бохуш дийцира оцу юьртара цхьана яхархочо.- Мотт ца хуучу хьайбанийн хIун бехк бар-, бохуш хеттарш дуора цо.
ХIинца, цIеран дийнаташ, лелор алсамдаьлла Нохчийчохь. Амма, яьккхий акхарой ца лелайо. ХIуIа а хилахь, иза тIоьрмиг чу а кхоьссина, дIаяхьа аьтто берш ю наха шай цIахь латтош.